Archive for 2016

Home Archive for 2016

Dziewica odzyskana

Zabrałam się za tę książkę w momencie, kiedy zmęczona siedzeniem nad pracą magisterską, miałam dosyć ślęczenia nad tekstami naukowymi i chciałam odprężyć się przy jakimś lekkim czytadle, czymś w stylu Bridget Jones i wtedy pomyślałam, że... może jednak Bridget Jones?

Opis trzeciej części przygód Bridget raczej odpychał niż przyciągał. Bridget jako pięćdziesięcioletnia wdowa z dwójką dzieci. Pomyślałam, że trudno będzie mi się utożsamić z kobietą dwukrotnie starszą ode mnie. Ale dałam książce szansę. I szybko się wciągnęłam. Okazało się, że wystarczyło zabić męża Bridget, aby pozostała tą samą osobą – tyle że mającą kompleksy na punkcie swojego wieku i – a jakże! – braku faceta. A dzieci z kolei są źródłem zabawnych sytuacji. Także z punktu widzenia atrakcyjności fabuły, dobrze się stało, że Marc Darcy zginął. Czytanie o uporządkowanym i statecznym życiu mężatki u boku nudnego (moim zdaniem) męża nie byłoby interesujące. A już na pewno nie byłoby tu miejsca na romans z dwie dekady młodszym, przejawiającym zamiłowanie do gastryczno-klozetowego humoru kochankiem.

Co jeszcze różni Bridget pięćdziesięcioletnią od trzydziestoletniej? Wszechobecność urządzeń elektrycznych i ich funkcje. Właściwie to występują tu tak licznie, że można je uznać za pełnoprawnych bohaterów. Telewizor, xbox, iPhone, laptop, lodówka... Dzieciaki ciągle siedzą przed telewizorem, komputerem albo xboxem. Ich mamę doprowadza to do szału, bo chce z nimi spędzać czas na prawdziwych zabawach. Sama mama z kolei – o ile akurat nie poświęca się studiowaniu buddyjskich poradników randkowania – z lubością oddaje się robieniu zakupów przez internet, stawaniu się gwiazdą Twittera, nieprzerwanie esemesuje (nawet podczas spotkań biznesowych), wymienia maile z rodzicami innych dzieci w sprawie kinderbali, a nade wszystko – podobnie jak jej przyjaciele – przemierza świat portali randkowych. A w ogóle to... dlaczego ta lodówka tak hałasuje i dlaczego telewizor potrzebuje aż trzech pilotów?!

I choć Bridget jest uroczo niezdarna, zabawna i daleka od perfekcji, to bezdyskusyjnie żyje w odrealnionej bańce. Szczególnie odrealnionej dla polskich czytelniczek. Potrzeba wielkiej siły, aby jako wdowa po pięćdziesiątce wychowywać dwójkę małych dzieci w samotności. Współczucie jednak słabnie, kiedy uświadomić sobie, że dzięki wpływowemu zmarłemu mężowi żyje w dość luksusowych warunkach, nie musząc pracować, a mając do dyspozycji nianię i sprzątaczkę. Owszem, ma nadwagę, ale skutecznie ją zwalcza, dzięki usługom Kliniki dla Otyłych. Ma czas na siłownię, jogę, zumbę, spotkania z przyjaciółmi, surfowanie po internecie, a usiłowania zrobienia kariery scenarzystki są wyłącznie jej kaprysem, a nie sposobem zarabiania na życie (jak wspominałam - pracować nie musi). Jej głównymi zmartwieniami – oczywiście poza dziećmi i tęsknotą za mężem – są więc randki, faceci, przemijająca z wiekiem uroda, zmagania z utrzymaniem figury i dobieranie garderoby pasującej do najnowszych trendów. Zabrzmi jak typowo polskie biadolenie, ale nie sądzę, by rzeczywiście znalazło się zbyt wiele pięćdziesięciolatek, dla których problemy tego typu były główną treścią ich egzystencji.

Podsumowując – nie jest to arcydzieło, ale przyjemne czytadło, przy którym wielokrotnie śmiałam się w głos.

Chcesz więcej kultury? Śledź ją na facebooku!

Jeszcze jeden film Woody'ego Allena

Jedną z cech kina autorskiego jest jego powtarzalność. Często jego „autorskość” polega na powtarzaniu tych samych motywów, tematów, estetyki, typów postaci, obsady itd. W przeciwieństwie do kina stylu zerowego, gdzie reżyser jest nie tyle twórcą, co nadzorcą powstawania filmu na podstawie powierzonego mu scenariusza. Woody Allen sam pisze scenariusze do swoich filmów, sam je reżyseruje i sam w nich gra (choć w ostatnich latach rzadziej). Wspominam o tym wszystkim, ponieważ częstym zarzutem pod jego adresem jest zarzut powtarzalności. Tymczasem trudno oczekiwać, że ktoś, kto produkuje średnio film rocznie i ma ich już na koncie pięćdziesiąt, będzie za każdym razem prezentował zupełnie coś nowego. I siłą rzeczy jedne będą lepsze, inne gorsze niż poprzednie.

Otwarcie przyznaję się do tego, że lubię Allena. Ale powtarzalność i to, że wiem czego oczekiwać, uważam za atut. Wiem, że sięgając niemal po dowolny film, dostanę fabułę opartą na relacji damsko-męskiej, nihilistyczne i intelektualne (czy też pseudointelektualne) rozważania, naśmiewanie się z żydowskiej mentalności, neurotycznego bohatera, błyskotliwe dialogi, komizm wywołujący raczej uśmiech pod nosem niż głośne rechotanie... Wydaje się jakby te cechy znajdowały się w jednym worku, z którego reżyser za każdym razem przed przystąpieniem do pisania losował kilka, a następnie umieszczał w scenariuszu. Albo tworzył miks z poprzednich obrazów ze swojego dorobku. Tak też jest ze Śmietanką towarzyską. Łączy klimat lat 20. z O północy w Paryżu i konflikt bohaterów jak z Manhattanu.

Ale o co tu chodzi? Lata 20. Młody Bobby (Jesse Eisenberg) opuszcza Nowy Jork, aby rozpocząć pracę w Los Angeles u swojego wuja Phila, agenta gwiazd filmowych (Steve Carell). W nowym miejscu pomaga mu się odnaleźć sekretarka wuja, Vonnie (Kristen Stewart). Spędzają ze sobą wiele czasu i chłopak zakochuje się w niej, lecz ona mówi, że ma chłopaka... którym okazuje się być wujek Phil! Dziewczyna rozdarta pomiędzy zakochanym w niej chłopaku, którego czeka niepewna przyszłość, a ustawionym, światowym i bogatym Philem, decyduje się na życie z tym drugim. I losy dwojga młodych się rozchodzą. Do czasu...

Niestety, oglądając film, ma się wrażenie, że ktoś obmyślił go na większy materiał, a później musiał ścinać, żeby zostawić najbardziej kluczowe sceny, a luki wypełnić narracją z offu (głos Woody'ego Allena). Na przykład chłopak poznaje inną kobietę, wkrótce bierze z nią ślub – wszystko dzieje się błyskawicznie, później wątek żony się ucina. Choć wiadomo, że oni nadal są razem, to na ekranie bohater zostaje przedstawiony tak, jakby wiódł życie bez niej.

Myślę jednak, że dobór obsady jest tutaj dobry. Eisenberg to idealne wcielenie typu bohatera wcześniej odgrywanego przez Allena. Neurotycznego, zahukanego, romantycznego. Pozytywnie zaskoczyła też Kristen „Grająca Przygryzaniem Wargi” Stewart. To nie jest wybitna rola, ale zdecydowanie rehabilituje ją po nieszczęsnej roli Belli ze Zmierzchu. Steve Carell również sprawdza się dobrze – jest zabawny, ale równocześnie wiarygodny. Postaci poboczne też dają radę. Zwłaszcza żydowska rodzina Bobby'ego – ten wątek w całości jest satyrą na tradycyjną mentalność żydowską.

Tej sceny nie zobaczymy w filmie, ale jak widać - Woody Allen i Jesse Eisenberg mają takie same spodnie.

Jak wspominałam, filmy Allena nie służą rechotaniu, ale muszę przyznać, że było kilka momentów, na których widownia w kinie śmiała się w głos. Co nie zmienia faktu, że film równocześnie skłania do refleksji. Czy potrafimy dobrze wybierać? Czy teoretycznie gorsze wybory są faktycznie złe? Wszystko zmienia się z biegiem czasu, nabieraniem dojrzałości i decydowania się na pewne kompromisy. Bohaterowie muszą wybierać pomiędzy rozwiązaniami dobrymi i lepszymi, pomiędzy miłościami, którymi kierują różne pobudki. Nic nie jest czarno-białe i zawsze trzeba z czegoś zrezygnować, zmieniać się, rozwijać, dojrzewać. Zatracając cząstkę siebie i swojej tożsamości.

Vonnie u boku Phila staje się inną osobą.

W filmie został nakreślony obraz hollywoodzkiej society – zepsutej, płytkiej. Piękne kobiety i eleganccy mężczyźni spotykają się w ekskluzywnych miejscach, aby ślizgać się po tematach towarzyskich plotek, przechwalać znajomościami i zdawać relacje z dalekich podróży – w futrach, garniturach, w oparach papierosowego dymu, popijając drogie alkohole i słuchając jazzu. Świat, który kusi, a zarazem niszczy małostkowością i zepsuciem. W to wszystko wpisuje się miłosna farsa trójkąta Phil-Bobby-Vonnie...

To nie jest ani najlepszy, ani najgorszy film Allena. Po prostu jeszcze kolejny.

Chcesz więcej kultury? Śledź ją na facebooku!

Nim powstała powieść Piotruś Pan, James Matthew Barrie, jej autor, napisał sztukę o tym samym tytule, która zyskała ogromną popularność i w wielu, również polskich teatrach, wystawia się ją chętnie do dziś. Nic zatem dziwnego, że historia chłopca, który nie chciał dorosnąć, zainspirowała filmowców. Pierwszy film powstał już w epoce kina niemego, w 1924, roku, w dwadzieścia lat po tym, jak Piotruś Pan po raz pierwszy pojawił się na deskach teatru. I bynajmniej nie był to jedyny film, który powstał na podstawie tej historii. Sama doszukałam się co dwudziestu kilku tytułów. Były filmy animowane – pełnometrażowe oraz seriale, filmy fabularne – zarówno wierne adaptacje, jak i luźno traktujące wersję kanoniczną.

O czym jest ta historia?

Historia opowiada o tytułowym Piotrusiu Panie – chłopcu, który postanowił nigdy nie dorosnąć, i któremu udaje się to zrealizować Żyje wraz z sześcioma Zaginionymi Chłopcami w Nibylandii. Na tej magicznej wyspie żyją też wróżki, syreny i inne fantastyczne stworzenia, a także Indianie i piraci. Z tymi ostatnimi toczy się odwieczny bój. Na ich czele stoi kapitan Hak – największy wróg Piotrusia Pana, któremu chłopiec odciął kiedyś rękę, zjedzoną później przez krokodyla, który ma tykający zegarek w brzuchu. Gadowi tak zasmakował pirat, że pragnie dopaść i skonsumować resztę Haka.

Piotruś Pan przylatuje co jakiś czas do Londynu, aby słuchać ukradkiem bajek opowiadanych braciom przez Wendy Darling. W końcu prosi ją, aby została mamą dla niego i dla Zagubionych Chłopców. Dziewczynka w końcu się godzi i wraz ze swoim rodzeństwem odlatują do Nibylandii. Tam czeka n nich wiele ciekawych i niebezpiecznych przygód, a także zabawa – bez żadnego nadzoru dorosłych. Jednak po pewnym czasie rozsądna Wendy stwierdza, że pora wracać do rodziców. Lecz kiedy wraz z braćmi i resztą Zagubionych Chłopców przygotowują się do podróży, zostają porwani przez piratów. Niczego nieświadomy Piotruś Pan niemal zostaje otruty przez kapitana Haka. Lecz jego zainfekowane lekarstwo zamiast niego wypija wróżka Dzwoneczek, co stworzenie prawie przypłaca życiem. Lecz dzięki wszystkim, którzy wierzą we wróżki, istotka przeżywa. Piotruś Pan zatem wyrusza na ratunek swoim przyjaciołom. Całe zdarzenie kończy się zabiciem Haka i powrotem dzieci do rodziców.

Dzieci z czasem dorastają. Jedynie Piotruś Pan nie poddaje się temu procesowi. Każdego roku powraca w okresie wiosennych porządków po Wendy. Jednak dziewczynka z czasem staje zbyt dorosła, aby móc powrócić do Nibylandii. Dlatego później zabiera jej córkę. A potem wnuczkę.

Życie Jamesa Matthew Barriego i powstanie Piotrusia Pana

Geneza powstania Piotrusia Pana jest niemal równie interesująca jak sama powieść napisana przez Jamesa Matthew Barriego. Warto pokrótce przybliżyć sylwetkę pisarza.

James Matthew Barrie - autor Piotrusia Pana

James przyszedł na świat 9 maja 1860 roku w Kirriemuir w Szkocji, jako dziewiąte spośród dziesięciorga dzieci tkacza Davida Barriego i córki kamieniarza Margaret Ogilvy Barrie. Matka najbardziej spośród dzieci faworyzowała syna Davida. Toteż popadła w depresję, kiedy chłopiec zginął mając zaledwie trzynaście lat. James wziął na siebie rolę pocieszyciela matki. Zżył się z nią tak bardzo, że znalazło to później wyraz w wydaniu po jej śmierci książki biograficznej zatytułowanej Margaret Ogilvy.

Od wczesnych lat dzieciństwa chłopiec czytał wiele książek i pragnął zostać pisarzem. W czasie studiów pracował jako odnoszący sukcesy dziennikarz, a 1888 roku wydał na własny koszt dobrze przyjętą powieść Better Dead. Kolejne powieści również przyniosły mu uznanie i popularność. Z kolei w 1982, dzięki swojej pierwszej sztuce, zatytułowanej Walker, poznał swą przyszłą żonę, Mary Ansell, która grała w niej jedną z ról. Dwa lata później para zalegalizowała swój związek. Jednak małżeństwo od początku nie było udane i nie przetrwało zbyt długo – James okazał się impotentem. Nie zdradzał zainteresowania seksem, a co za tym idzie – para była bezdzietna. Widocznie brak własnego potomstwa rekompensowały pisarzowi spotkania i zabawy z pięcioma synami Arthura i Sylvii Llewelyn Davies (co istotne, wbrew temu, co sugeruje film Marzyciel¹, James poznał rodzinę Llwelyn Davies zanim jeszcze Sylvia została wdową). Jak napisał jeden z najbliższych żyjących krewnych Barriego, David Barrie:

Chłopcy ci stali się rodziną zastępczą Barriego, który [po śmierci ich rodziców] całkowicie poświęcił się ich wychowaniu. Oni za to wpłynęli na postać Piotrusia Pana, którego Barrie stworzył, jak sam mówił, pocierając wszystkich pięciu energicznie o siebie, „jak dzicy pocierają o siebie patyki chcąc wykrzesać ogień”².

Owo „pocieranie” uwidacznia się choćby w imionach postaci – każdy z chłopców znalazł swego odpowiednika w powieści. Najstarszy z braci Llewelyn Davies, George, został imiennikiem ojca Wendy i jej braci – George’a Darlinga. John i Michael to w powieści bracia Wendy. Peter – sam Piotruś Pan. Jedynie Nicholas nie znalazł się w powieści na trwałe, ale w pierwotnej wersji sztuki jego imię pojawiało się tam jako imię jednego z braci Wendy³.

Inną ciekawostką biograficzną związaną z imionami jest geneza imienia głównej żeńskiej bohaterki, Wendy. Dziewczynka została tak nazwana na cześć przyjaciółki Barriego, która zmarła mając pięć i pół roku. Mała Margaret Henley, zwracając się do niego, mówiła czule „friendy”. Nie potrafiąc jednak wymawiać „r”, brzmiało to jak „fłendi”. Na cześć dziewczynki nazwał więc najstarszą z rodzeństwa Darlingów Wendy. Dzięki sukcesowi Piotrusia Pana imię to stało się popularne w Wielkiej Brytanii oraz Ameryce⁴.

Jedno z wydań Piotrusia Pana

W 1897 roku zmarł Arthur Llewelyn Davies. Barrie wspierał wdowę jeszcze przez trzy lata, aż do jej śmierci. Później został opiekunem prawnym jej dzieci. Choć Kathleen Kelley Laine stwierdza, że kobieta to dla Barriego przede wszystkim matka, to biorąc pod swoją opiekę aż piątkę dzieci, sam przyjął na siebie taką rolę⁵. Nic zatem dziwnego, że w Piotrusiu Panie matki odgrywają tak ogromną rolę.

W 1902 roku Barrie opublikował książkę The Little White Bird, zawierającą pierwsze opowiadania o Piotrusiu Panie, który nim jeszcze trafił do Nibylandii, zamieszkiwał wraz z wróżkami w Ogrodzie Kensingtońskim. Pojawia się tam między innymi koncepcja, że wszystkie dzieci przed urodzeniem są ptakami. Piotruś Pan jest tak wyjątkowy, bo tak naprawdę nigdy do końca nie przestał być ptakiem. Dwa lata później sztuka, pod tytułem oryginalnym Peter Pan; or, the Boy Who Wouldn't Grow Up [Piotruś Pan; czyli o chłopcu, który nie chciał dorosnąć], debiutuje na deskach teatru. Okazuje się ogromnym sukcesem – przynosi pisarzowi sławę i bogactwo. W 1906 roku do księgarń trafia pierwszy zbiór opowiadań o Piotrusiu Panie – Peter Pan in Kensington Gardens, sześć rozdziałów opublikowanych wcześniej w zbiorze The Little White Bird⁶. Z kolei w 1911 roku Piotruś Pan ukazał się w formie powieści.

W 1929 roku autor, już jako człowiek sławny i bogaty, przekazał wszystkie prawa majątkowe do swojej najsłynniejszej powieści szpitalowi dziecięcemu Great Ormond Street Hospital. Okazało się to świetnym rozwiązaniem. W zwykłych okolicznościach prawa autorskie do dzieła wygasłyby pięćdziesiąt lat po śmierci autora. Jednak w tym wypadku parlament brytyjski zdecydował, że szpitalowi na zawsze przynależne są prawa do zysków ze sprzedaży tej książki⁷. Zatem zmarły w 1937 roku Barrie do dziś wspomaga szpital.

Piotruś Pan w kulturze

W 1924 powstał pierwszy – i bynajmniej nie ostatni film na podstawie Piotrusia Pana. Była to wierna adaptacja. Scenariusz napisany przez Barriego nie został jednak wykorzystany w pracy nad filmem. Być może wpłynęło to na rozczarowanie autora filmem. Tytułową rolę zagrała tam Betty Brenson. We wcześniejszych adaptacjach teatralnych, późniejszych musicalowych (np. Mary Martin w musicalu z 1954 roku) i filmowych tradycyjnie ta postać była grana przez kobiety⁸. Dopiero w 2003 roku Piotruś Pan został zagrany przez chłopca – czternastoletniego wówczas Jeremy’ego Sumptera. Inną tradycją adaptacji było to, że rolę ojca, pana Darlinga, oraz Kapitana Haka grał ten sam aktor⁹.

Piotruś Pan i Wendy w filmie z 1924 roku.

Wśród wielu powstałych filmów na podstawie sztuki Barriego przełomem była też pełnometrażowa animacja wytwórni Walta Disneya z 1953 roku zatytułowana Piotruś Pan – wierna adaptacja powieści szkockiego pisarza, jednak w charakterystycznym dla Disneya stylu; z piosenkami itp. Pół wieku później Disney ponownie upomniał się o głównego bohatera i uniwersum, tworząc takie filmy jak Return to Never Land, czy serię filmów o Dzwoneczku). Kolejnym istotnym filmem był Hook z 1991 roku. Wielka hollywoodzka produkcja w gwiazdorskiej obsadzie (m.in. Robin Williams, Dustin Hoffman, Julia Roberts), odchodzi od litery oryginału i opowiada o losach Piotrusia Pana, który dorósł i wrócił do Nibylandii, aby uratować swoje dzieci porwane przez kapitana Haka.

Historia chłopca, który nie chciał dorosnąć stała się nośną historią, która wyszła z teatru, zainteresowała kino już u jego początków, wersja musicalowa była grana na Broadwayu, w późniejszych latach stworzono filmy rysunkowe i seriale telewizyjne. Powstało kilkadziesiąt obrazów filmowych inspirowanych dziełem Jamesa Matthew Barriego. Również sam autor zainteresował filmowców. W 1978 roku powstał miniserial biograficzny zatytułowany The Lost Boys, na podstawie książki Andrew Birkina o tym samym tytule. Jednak znacznie większą popularność zyskał film Finding Neverland (polski tytuł: Marzyciel) z 2004 roku.

Marzyciel - film inspirowany życiem J.M. Barriego

Historia w pewnym sensie zaczęła żyć własnym życiem. Piotruś Pan przeniknął do popkultury. Ta postać jest znana dzieciom równie dobrze jak Kopciuszek. Poza licznymi wydaniami powieści Barriego, jest mnóstwo kartonowych książeczek dla dzieci, oraz tych sygnowanych logiem wytwórni Disneya. Poza tym pojawiają się literackie sequele i prequele, takie jak Piotruś Pan w czerwieni Geraldine McCaughrean, czy Historia prawdziwa kapitana Haka Pierdomenica Baccalario.

Postać jest na tyle popularna, że przeniknęła nawet do terminologii psychologicznej pod postacią syndromu Piotrusia Pana. Termin ten został wprowadzony przez Dana Kileya, który w 1983 roku napisał książkę Syndrom Piotrusia Pana. O nigdy nie dojrzewających mężczyznach. Charakteryzuje tam mężczyzn dotkniętych tym syndromem jako osoby, które cechuje nieodpowiedzialność, niepokój, osamotnienie, konflikt ról seksualnych, narcyzm, męski szowinizm i „piracki” styl życia¹⁰.

Książka Dana Kileya Syndrom Piotrusia Pana

Piotruś Pan cieszy się niegasnącą popularnością od ponad stu lat. James Matthew Barrie wykreował bohatera oraz świat na tyle nośne i uniwersalne, że wykroczyły daleko poza scenę teatralną i na stałe zakorzeniły się w naszej kulturze. Wzmianki o Piotrusiu Panie wywołują automatyczne skojarzenia z chłopcem, który nie dorósł. Nibylandia jest wyspą gdzieś poza przestrzenią i czasem, gdzie trwa zabawa i odwieczna walka z piratami. Piotruś Pan zapewne jeszcze przez wiele lat będzie inspirować twórców i towarzyszyć dzieciom podczas dorastania.

Chcesz więcej kultury? Śledź ją na facebooku!

Przypisy:

1Tytuł oryginału to Finding Neverland. Angielski tytuł zdaje się lepiej pasować do tego filmu. Polski tytuł może sugerować, że chodzi głównie o Jamesa Matthew Barriego. Tymczasem owo „poszukiwanie Nibylandii” staje się w filmie udziałem nie tylko pisarza, ale również osób z jego otoczenia – żony, Sylvii i jej dzieci.

2 D. Barrie: Wstęp, [w:] J.M. Barrie, Piotruś Pan i Wendy, tłum. M. Rusinek, Warszawa 2011, s. 5.

3 Por. http://neverpedia.com/pan/Nicholas_Llewelyn_Davies

4 A. Billone, Inspired by Peter Pan [w:] J.M. Barrie Peter Pan, New York 2005 [ebook].

5 Piotruś Pan dorasta, „Film”, 1991, nr 48, s. 7.

6 Sukces Piotrusia Pana był tak olbrzymi, że wzniesiono mu w Ogrodach Kensingtońskich statuę. Por. W. Kopaliński: Piotruś Pan, [w:] Słownik mitów i tradycji kultury, wyd. 4, Warszawa 1991.

7 D. Barrie: Wstęp, [w:] J.M. Barrie, Piotruś Pan i Wendy, tłum. M. Rusinek, Warszawa 2011, s. 6.

8 A. Billone, Inspired by Peter Pan [w:] J.M. Barrie Peter Pan, New York 2005 [ebook].

9 Ibidem.

10 D. Kiley: Syndrom Piotrusia Pana. O nigdy nie dojrzewających mężczyznach, tłum. M. Fabianowska, Warszawa 1993, s. 27-38.

Jestem zadeklarowaną miłośniczką ciężkich brzmień. Często mówię, że w muzyce najważniejsze jest dla mnie porządne pierdolnięcie. Żadni tam piękni chłopcy piszczący falsetem w boysbandach, ani laski wywijące tyłkami. Musi być ryk, musi być porządne gitarowe łojenie, musi być grzmocąca perkusja.

Wiecie na co mnie ostatnio naszło? Disco. Hity lat 80. i 90. Wczesną Britney Spears i Lady Gagę... Moja żenująca lista jest długa.

Wstyd głośno przyznawać, że odnajduję w tym przyjemność. A jednak. Zaczęło mnie zastanawiać, skąd u mnie taka zmiana gustu. Kiedyś Britney, czy Lady Gaga były poza kimś tam (księżniczkami? Królowymi?) popu, również synonimami kiczu. Dziś słucham sobie, oglądam teledyski i stwierdzam... To nie jest wcale takie złe! Z wiekiem pogarsza mi się gust? A może ma to jakiś związek z ględzeniem w stylu „Ta dzisiejsza muzyka jest do dupy. Za moich czasów była lepsza”?

Chyba jednak ta druga opcja. Coś w tym jest, że najbardziej podobają nam się te piosenki, które już znamy. I nawet jeśli dziesięć lat temu uważałam, że coś nie jest dobre, to słuchanie tego samego, co dziesięć lat wcześniej, niesie już inny ładunek emocjonalny, inne skojarzenia i wspomnienia. Zwłaszcza odsłuchując stare przeboje ze znajomymi. Nigdy nie byłam fanką polskiego hip-hopu, a jednak słuchając Głuchej nocy Slums Attack i Peji w towarzystwie znajomych, od razu pojawia się żywa reakcja w stylu „Pamiętasz jak wszyscy słuchali tego w gimnazjum? Ludzie puszczali to z telefonu w autobusie szkolnym...” itd.

Inne skojarzenia z Britney Spears? Czasopismo "BRAVO"!

Ta muzyka to już nie tylko warstwa dźwiękowo-tekstowa, ale i nośnik wspomnień. Muzyka disco kojarzy mi się z dzieciństwem. Ze spędzaniem czasu z rodzicami przy Disco Polo Relax. Wstyd się do tego wszystkiego przyznawać. Z drugiej strony moja melancholia nie poszła na tyle daleko, by słuchać z własnej woli Jesteś szalona i podobnych polskich klasyków...

Snując takie wynurzenia, zdaję sobie sprawę z tego, jak upływa czas. Że jestem już pokoleniem, które może mówić „Za moich czasów...”. Które z pogardą myśli o dzieciakach słuchających Justina Biebera, czy One Direction, a równocześnie nadal zachwycać się przebojami, które pamiętam jeszcze z przedszkola, jak Coco Jambo, czy Barbie girl...

Chcesz więcej kultury? Śledź ją na facebooku!

Dziś Światowy Dzień Książki. Przy tej okazji nasunęły mi się różne refleksje. Od co najmniej kilku lat pojawiają się różne akcje czytelnicze. „Cała Polska czyta dzieciom”, czy też facebookowe „Nie czytasz? Nie idę z tobą do łóżka”. O ile jednak sama idea szerzenia czytelnictwa jest słuszna, bo to czynność rozwijająca, a przy tym przyjemna, choć bardziej wymagająca (w odniesieniu do na przykład oglądania telewizji), to mam wrażenie, że te akcje są wymierzone nie do końca tam, gdzie trzeba, co bardziej wygląda jak próby nawracania już nawróconych i elitaryzowanie się środowiska czytających.

Patrząc jednak na moich znajomych, obserwuję jednak, że nie jest regułą, że ludzie inteligentni i bogaci w wiedzę, to ci, którzy najwięcej czasu spędzają z nosami w książkach. Nie muszę chyba przypominać, że są różne sposoby uczenia się. Nie wszyscy są wzrokowcami, inni łatwiej przyswajają wiedzę słuchając lub samodzielnie doświadczając. Poza tym książka to jedynie jedno z różnych dostępnych mediów. Pewnie niejeden z nas doświadczył tego, że ktoś, kto wspominał, że w ogóle nie zaglądał do książek, a jedynie chodził na wykłady (albo i nie), bez problemu zdawał egzaminy na piątkę, podczas gdy inni oblewali, choć ślęczeli nad książkami godzinami. Wydawać by się mogło, że w telewizji na próżno szukać naprawdę wartościowych programów, ale przecież w dobie youtube'a, gdzie każdy może nagrać i wrzucić do internetu coś z myślą o nawet najbardziej niszowym odbiorcy, czy po prostu jakieś nagrania z wykładów itp., można znaleźć wartościowe treści.

Jak mówił Swami Shivananda: „Jeden gram praktyki jest lepszy niż tona teorii”. Czytanie samo w sobie jest mało widowiskową czynnością. Oglądalibyście relację z kilkugodzinnego maratonu czytelniczego? Ludzi pochylonych nad książkami, przesuwających po nich wzrokiem i od czasu do czasu przewracających kartki? Nuda? Nuda. Po najwyżej kilku minutach każdy by wyłączył. Bo w czytaniu najbardziej fascynuje to, czego nie widać – to, co zachodzi w umyśle. Czytanie jest też zaprzeczeniem działania. Jest jedynie przygotowaniem do działania. Do wykorzystywania i przetwarzania zdobywanej wiedzy w praktyce. Dlatego idea, by cały swój wolny czas poświęcać na czytanie, nie jest najlepszą receptą na życie, a jedynie na nie-życie. To tak jak Dumbledore wypowiadający się o zwierciadle Ein Eingarp: „Niczego nie daje pogrążanie się w marzeniach i zapominanie o życiu”. I choć niektóre książki, zwłaszcza przygodowe i fantastyczne dla młodszych, czy też romanse i kryminały dla starszych, taką funkcję ucieczki przed rzeczywistością spełniają i jest to dobre, kiedy można się zrelaksować po ciężkim dniu, czy też w jesienny wieczór zawinąć się w koc i z kubkiem gorącego kakao odbyć podróż do fantastycznej krainy, to jak ze wszystkim, nie należy przesadzać. Warto przekroczyć swoją granicę komfortu, odwinąć się z koca i osobiście sprowokować coś ciekawego. Nawet, zwłaszcza, kosztem spędzenia wieczoru z książką.

Wracając do kwestii początkowej, to mam wrażenie, że akcje same w sobie nie są w stanie nawrócić nieczytających na czytanie. „Jeśli czegoś nie przeczytam, to nie porucham” – nie pomyślał żaden dres. Takie akcje mają znacznie większą szansę powodzenia wśród dzieci, aby wyrobić w nich pewne nawyki i dobre skojarzenia. To oczywiście wymaga jednak zaangażowania od rodziców i opiekunów. W końcu jakże łatwo „pozbyć się” dziecka, włączając mu telewizor, zamiast przysiąść z nim nad książką... Nie bez znaczenia jest też dobór lektur. Na etapie, kiedy dziecko po raz pierwszy styka się z książka, najważniejsze jest, żeby przede wszystkim dać mu coś, co je zainteresuje. Na edukowanie i wkładanie do głowy klasyki, przyjdzie jeszcze czas później.

W odniesieniu do starszych czytelników, najwięcej mogą zdziałać konkretne tytuły. Pięćdziesiąt twarzy Greya (więcej o tej książce pisałam tutaj) to nie żaden szczyt światowej literatury, jednak będę bronić tej pozycji za to, że pewnie niejedna kobieta poświęciła swój wieczorny serial, na rzecz tej książki. To kwestia oczywiście sporna, jednak będę bronić stanowiska, że lepiej, aby osoba nieczytająca sięgnęła od czasu do czasu po słabą książkę (lub nawet bardzo słabą, jak w przypadku Greya), niż trwała w nie-czytaniu. Jest większe prawdopodobieństwo, że ktoś po przeczytaniu tej trylogii sięgnie po jeszcze inne, lepsze książki (a trudno znaleźć coś gorszego od Greya), niż sam z siebie od razu sięgnie po coś wartościowego, ale trudnego w odbiorze. Toteż w tym miejscu istotna jest promocja konkretnych, dobrych książek.

Podsumowując – zawsze musimy dokonywać wyboru. Czas na lekturę, to czas wirtualny, podczas którego chłoniemy cudze myśli, lub – także wirtualnie – współprzeżywamy cudze przygody. Siedzimy zatopieni w literach, podczas gdy obok nas toczy się życie. Ale myślę, że to właśnie doświadczenia lekturowe sprawiają, że to życie, kiedy odłożymy książkę, jest pełniejsze i bardziej świadome. A już wspominanie o takich dobrych stronach czytelnictwa jak rozwijanie samodzielnego myślenia, czy poszerzanie słownictwa, zakrawa na banał.

Chcesz więcej kultury? Śledź ją na facebooku!

W ten weekend odbywała się kolejna edycja największej imprezy fanowskiej w Polsce – Pyrkon, który w tym roku zgromadził ok. 38 tysięcy uczestników. Znajomi zalewają mi internet zdjęciami i kolejnymi relacjami, ale jakoś nie żałuję, że drugi raz z rzędu odpuściłam sobie tę imprezę. Tymczasem między rokiem 2008 a 2014 nie odpuściłam żadnego Pyrkonu. Siedem lat, siedem imprez.

Pamiętam swój pierwszy Pyrkon, w 2008 roku, który był przy okazji moim pierwszym konwentem w ogóle. Uderzyło mnie poczucie wspólnoty z tym kolorowym (głównie czarnym), zwariowanym tłumem. Odbywał się jeszcze wtedy na terenie dwóch szkół, na ulicy Łozowej. Oczywiście już wtedy był problem z dostaniem się na wszystkie prelekcje, na które chciałam się dostać, choć była to impreza na mniej niż trzy tysiące osób, nie tak jak teraz, ponad dziesięć razy więcej. I właśnie ta kameralność miała swój urok. Miało się wrażenie przebywania w otoczeniu, gdzie wszyscy wszystkich znali. Nie było też problemu z podejściem do zaproszonych pisarzy, poproszeniem o autograf, porozmawianiem, czy nawet zaproszeniem ich na piwo. W kolejnych edycjach goście mieli już wyznaczone dyżury autografowe, podczas których w każdej kolejnej edycji robiły się coraz dłuższe kolejki. Zatem swobodna rozmowa z pisarzem po prelekcji, czy spotkaniu autorskim, zamieniła się w godzinne stanie w kolejce po podpis.

Noclegi też od zawsze były problemem. O ile w ostatnich edycjach były to miejsca w jednej z hal na terenie Targów Poznańskich, o tyle wcześniej, oczywiście przy dużej dozie szczęścia i odpowiednio wcześniejszym pojawieniu się na miejscu, była opcja zaklepania sali, w której można było posiedzieć i ze znajomymi. Gżdacze i ochrona nie byli wtedy też aż tak mocno wyczuleni na picie alkoholu. Dalej – może i nocowanie na dużej hali było wygodniejsze ze względu na to, że wszyscy byli w stanie się pomieścić, to i tak nocowanie w szkole miało urok: widok ludzi śpiących WSZĘDZIE – na korytarzach, pod stołami, na stołach, na schodach... W tym momencie ktoś może mi zarzucić, że narzekam na to, że warunki stały się bardziej luksusowe. Ale to przecież właśnie skrajności najbardziej zapadają w pamięć i wspomina się je z nostalgią...

Targi Poznańskie. Impreza zyskała prestiż i początkowo faktycznie było tam wygodniej. Jednak z upływem kolejnych edycji wyczuwało się, że organizatorzy idą w rekord i dążenie do tego, żeby każdego roku podwajać ilość uczestników. I owszem, mnie samą cieszyło to, kiedy jednego roku było 6 tysięcy ludzi, kolejnego 12 tysięcy. Przy 24 tysiącach ludzie rozproszyli się na wiele konwentowych budynków. Wydarzenie definitywnie zerwało z tym, czym było w 2008 roku, na moim pierwszym konwencie.

Z relacji, które czytam, potwierdza się to, co czułam już na swoim ostatnim konwencie, w 2014 roku. Że to impreza dla wystawców i cospleyerów. Przychodząc na prelekcje, trzeba obejść się smakiem, bo sale są przepełnione. Sam program też jest wtórny i nieciekawy. Można sobie więc popatrzeć – na cospleyerów, albo na stoiska z nerdowskimi gadżetami. A przecież i wejściówka z każdym rokiem jest coraz droższa. W 2008 roku było to 25 złotych, w tym 60. Za większą kasę dostaje się więc mniej, pod złudzeniem tego, że więcej – bo większa powierzchnia, bo więcej gości, bo więcej atrakcji, bo więcej uczestników. Tyle że uczestnik i tak nie ma możliwości z tego wszystkiego skorzystać, bo nie może się dopchać do przepełnionych sal!

Oczywiście nieodmiennie każdy konwent to okazja do spotkania znajomych. Wszyscy w fandomie mają takich znajomych, z innych części Polski, czy takich, których znają głównie z forów i spotykają się przede wszystkim na konwentach. Kiedy jednak zaczyna się tracić zainteresowanie tematyką poruszaną na konwentach (czyli głównie fantastyką, choć Pyrkon to już bardziej ogólnie festiwal popkulturowy), jak w moim przypadku, to i siłą rzeczy, nawet te znajomości internetowe się wykruszają.

No bo właśnie – przez długi czas byłam zakochana w fantastyce. Ale po prawie trzech latach działania na portalu o takiej tematyce, współorganizowaniu dwóch konwentów (Baltikonów – to z kolei największy obecnie konwent na Pomorzu), czuję, że to już nie moja bajka i sentyment też już się wypalił i czas już się pożegnać z fandomem. Mnie już znudziła taka tematyka, ale nie zmienia to faktu, że mam w związku z nią wiele fajnych wspomnień.

Oczywiście Pyrkon, jako największa impreza tego typu, stanowi nawet jeśli nie wzór do naśladowania, to na pewno istotny punkt odniesienia podczas planowania tego typu imprez w innych miejscach, nawet jeśli duuużo bardziej kameralnych w charakterze. Tym bardziej chciałoby się, żeby za rosnącymi z roku na roku liczbami, szła też zmiana jakości...

Chcesz więcej kultury? Śledź ją na facebooku!

Subskrybuj: Posty ( Atom )

Pages

Navigation Menu

Dziennik dziewicy odzyskanej, czyli „Bridget Jones. Szalejąc za facetem” – recenzja

„Śmietanka towarzyska” – recenzja

„Piotruś Pan” żyje długo i szczęśliwie, czyli o powieści, jej autorze i obecności wiecznego chłopca w naszej kulturze

„Za moich czasów...", czyli disco never dies!

Pochodząc z trzech różnych regionów...

Wiedeń – miasto (gadżetów) Klimta

Garść refleksji wokół Światowego Dnia Książki

Dlaczego więcej nie pojadę na Pyrkon